Stijgende interesse in rauwe melk

Dr. Ton Baars

In Nederland heeft de NVWA onlangs een rapport uitgebracht over de consumptie van rauwe melk. Op basis van de hygiënecijfers van tankmelk en melktaps waarschuwt het rapport, dat de consumptie van rauwe melk gezondheidsgevaren voor bepaalde groepen consumenten met zich meebrengt. Hoe kan de Nederlandse overheid de markt voor rauwe melk liberaliseren? En wil men dat?

Als je het strikt beschouwt, geldt het vraagstuk ‘voedselveiligheid’ voor alle rauwmelkse producten, of dit nu rauwe melk, rauwmelkse Camembert, kefir of boerenkaas is. Onlangs heeft supermarktketen Albert Heijn het boerenkaasprobleem opgelost’ door de rauwmelkse Goudse kaas uit de schappen te bannen. Het NVWA-rapport zoomt in op de verkoop van rauwe melk van de boerderij en rauwe melk uit melktaps. De regels om rauwe melk te mogen verkopen zij n in Nederland vrij simpel. Op de boerderij moet je zelf de melk aftappen uit de tank. De boer heeft de plicht je erop te wij zen dat de melk rauw is, koel getransporteerd moet worden en thuis voor consumptie moet worden gekookt. Maar consumenten kiezen vaak bewust voor het onbewerkte, rauwe zuivelproduct. De vraag is, hoe je als overheid melkveehouders en consumenten de mogelijkheid kunt bieden om op een zo veilig mogelijke manier rauwe melk en rauwmelkse zuivel te kunnen consumeren. De Engelse NVWA is enkele jaren geleden de uitdaging aangegaan. Melkveehouders die rauwe melk willen leveren, zij n geregistreerd en verenigd, hebben een training ondergaan, wisselen onderling kennis uit en voldoen aan regels en de controle die de overheid heeft opgesteld. Verdergaande legalisering van rauwe melk kan de maatschappij sterk verdelen. En ook elke wetenschappelijke publicatie die de laatste jaren over de positieve eigenschappen van rauwe melk bericht, neemt de mededeling op dat – ondanks de positieve effecten op de gezondheid en immuniteit – het niet kan worden aanbevolen om rauwe melk te drinken. Er is zelfs een onderzoeker die stelt dat wanneer we rauwe melk zouden legaliseren, we terugvallen in een maatschappij zoals in de Middeleeuwen: achterlijk, ziek en vies.

Bederf en ziektekiemen

Rauwe melk kan zuur worden en een variatie aan ongewenste ziektekiemen meedragen. Nu is zure melk nog niet zozeer een probleem: de melk vlokt uit, de pH daalt tot 4,3 en je krijgt een yoghurtachtig product. De Engelsen noemden dit ‘clabber milk’, de Duitsers ‘Dickmilch’. Naast Staphylococcus aureus is er echter een viertal kiemen waar de Europese wetgever zich vooral druk over maakt, en die je niet in de rauwe melk wilt zien. Het maakt dan eigenlijk niet meer uit of je de melk als verse melk of als een daaruit gemaakte kaas wilt consumeren. Het betreft : STEC/EHEC, een Escherichia coli-variant, Campylobacter jejuni, Listeria monocytogenes en Salmonella dublin.

Niet alleen nadelen en gevaren

Om tot een echt oordeel rondom rauwe melk en rauwmelkse zuivel te komen, is veel meer onderzoek nodig naar de gezondheidsaspecten van rauwe melk. Onderzoek dat sinds 2000 wordt gepubliceerd laat zien dat de consumptie van rauwe melk, kinderen beschermt tegen astma en allergieën. In Utrechtse dierstudies werd duidelijk dat er een belangrijke rol is weggelegd voor de onveranderde, onverhitt e wei-eiwitt en. Onlangs is er een koestalpil op de markt gebracht, die gebaseerd is op het belangrijkste wei-eiwit – beta-lactoglobuline – en die gebruikt wordt bij onder meer astma. Pas wanneer duidelijk is wat de mogelijke gezondheidsvoordelen zij n, kun je als consument een andere afweging maken rondom dergelijke producten en kan de overheid een ander signaal afgeven rondom potentiële risico’s. Echter, of je nu als veehouder rauwe melk levert of verwerkt, een melktap hebt staan of rauwmelkse zuivel levert; je hebt de plicht om er alles aan te doen om de risico’s voor de consument te minimaliseren en aantoonbaar te maken dat je product veilig is, zoals ook bij de Duitse Vorzugsmilch gebeurt.

Vorzugsmilch

Kennis over hoe men op een zo veilig mogelijke manier rauwe melk kan produceren, is aanwezig op praktijkbedrijven in verschillende landen. Duitsland kent al sinds de jaren 1930 wetgeving die rauwe melkverkoop via de retail – men noemt deze melk Vorzugsmilch – naar het woord ‘bevorzugen’, wat ‘de voorkeur geven’ betekent. Werving op oude affiches gebruikt termen als ‘melk voor kinderen’, ‘kuur-melk’, ‘door artsen aangeraden’. Dat waren andere tij den. Door de vondst van EHEC aan het eind jaren 1980 in ongare hamburgers werd tegelijkertijd de markt voor Vorzugsmilch beperkt en leveringen aan scholen, ouderen, mensen met een verzwakte immuniteit en zwangere vrouwen verboden. Het Duitse systeem is echter nog steeds een voorbeeld, hoe je een zo veilig mogelijke rauwe melk op de markt brengt. De maandelijkse controle en de grenswaarden dwingt de veehouder om scherp te blijven. Zelfs het Duitse Robert Koch Instituut, dat de data rondom Vorzugsmilch beheert, geeft aan dat er slechts geringe veiligheidsrisico’s zijn wanneer het om de consumptie van Vorzugsmilch gaat.

Verder lezen over rauwe melk: www.milkandhealth.com