Land van Boer en Zuivel: “Ga zo door met die kaas, want we eten ‘m elke dag!”

In het Friese Tijnje runt Jenny Vogel samen met haar man Anne en zoon Hans Peter Kaasboerderij De Gelder. Haar ouders begonnen het bedrij f in 1962. “Het was toen nog een kaal Friesland en alles was handwerk”, vertelt ze. “Met 16 koeien, zonder trekker en melkmachine. Iedereen in het gezin hielp mee. Ruim zestig jaar later hebben we zo’n twintig mensen in dienst en een dikke driehonderd koeien staan.”

Hoe was dat, als kind meewerken op de boerderij?

“Uit school ging je direct naar huis, helpen met koeien uit de wei halen, met melken. En op zaterdag staarten wassen. Reinheid en rust. Dat was belangrijk en dat zit er nog steeds in. M’n ouders deden het werk. Als oudste moest ik oppassen of klusjes doen. Mijn vader gaf ons altijd het idee dat we het werk met elkaar deden. Dat vond ik een mooi punt van hem. M’n ouders namen de beslissingen. Maar wij werden er wel heel veel in betrokken.”

Doe je dat met je eigen gezin ook?

“Ik weet niet of mijn kinderen het zo ervaren, maar ik denk het wel. We hebben een zoon en een dochter. Hans Peter doet de boerderij en kaasmakerij. Hij is beoogd opvolger. Onze dochter woont dichtbij. Zij zit ook in de kaas, dus als er iets is, dan springt ze bij. Tijdens rondleidingen, bijvoorbeeld. Zij weet ook alles. En één keer in de zoveel weken maakt ze een dag de kaas.”

Hoe hebben jullie verder de taken verdeeld?

“Mijn ouders zijn het bedrijf als veehouderij gestart. Tot de jaren tachtig brachten ze de melk naar de fabriek. Ten tijde van de superheffing zijn ze yoghurt gaan maken. En dat groeide uit. Zo ben ik jarenlang verantwoordelijk geweest voor de zure zuivel, maar daar zijn we per januari van dit jaar mee gestopt. Ik heb de leiding over de boerderijwinkel en mijn man is van de boekhouding. Daarnaast hebben we zo’n twintig mensen om ons heen. Op de boerderij, in het pakhuis, de kaasmakerij. Ook voor die mensen ben je verantwoordelijk. Wij zorgen voor de aansturing, voor de organisatie en houden alle ballen in de lucht.”

Jullie maken een bij zondere kaas, de Tynjetaler. Wat is het verhaal daarachter?

“Wij maken mooie Goudse kazen, waar we diverse prijzen mee hebben gewonnen. Eén keer een Cum Laude Award en één keer de hoofdprijs: de Jan Den Besten. Dan denk je dat je goede kaas hebt, waarmee je misschien ook meer handel kan doen. Maar dat lukte niet echt. Toen hebben we bedacht dat we iets moesten maken wat een ander niet heeft . Dan sta je sterker. Zo maakten we op een dag per ongeluk een kaas met grote gaten en een heel eigen smaak. Die mislukte kaas verkochten we goedkoop in onze winkel. Een handelaar wil daar niets voor geven, maar onze klanten kwamen er wél voor terug. We wisten alleen hoe deze kaas smaakte en eruitzag. We zijn toen met deskundigen aan de slag gegaan en hebben het recept voor deze kaas op papier gezet. Zo hebben we van een mislukte kaas een topper gemaakt! Van onze klanten krijgen we geregeld briefjes of kaartjes van ‘ga zo door met die kaas want we eten ‘m elke dag!’. Dat is natuurlijk superleuk, daar doe je het voor.”

Liggen er nog meer specialiteiten op de plank?

“Naast die Tynjetaler maken we Goudse kaas en kruidenkaas. Maar we vinden het ook erg leuk om bijzondere specialiteiten te maken. Zo hebben we de Opsterlander, een zacht en romig en tegelijkertijd ook pittig kaasje. En neem de Grutte Pier. Dat is een kaas van 65 kilo. Die verkopen we in onze eigen winkel en wordt via de groothandel hier en daar in Nederland verkocht. Het is écht een joekel van een kaas. En weet je, als je zo’n joekel maakt, dan heb je véél kaas en weinig korst! Alleen moet de kwaliteit van de melk wél optimaal zijn. En je moet sterk zijn, want ze zijn heel zwaar…”

Is De Gelder nog ambachtelijk?

“We hebben natuurlijk een modern bedrijf. Daar waar m’n ouders de koeien met de hand molken, hebben we nu melkrobots. Plus een zeer moderne kaasmakerij. We hebben niet alleen ingezet op het welzijn van onze dieren, maar ook op dat van onze mensen. De kazen uit het vat halen is zwaar werk, dat kost écht je rug. Dus hebben we gekeken hoe je zo licht mogelijk kan werken en toch een ambachtelijk product kan blijven maken. Meer geautomatiseerd. De techniek is er. Dus waarom zou je die niet gebruiken? Sommige mensen vinden het dan geen ambacht meer. Maar daar denken wij anders over. Wij maken ambachtelijke producten met moderne apparatuur. Zodat we op een gezonde manier kaas kunnen blijven maken. Van het gras tot de kaas.”

Wat maakt jullie boerderijwinkel buitengewoon?

“In onze boerderijwinkel staat een aantal dames met hart voor de zaak. Zij runnen op dit moment de winkel, want ik ben met een hernia even uit de running. We hebben de oude koestal verbouwd tot een mooie winkel en hebben daar alle ruimte. We verkopen onze eigen kaas en zuivel uiteraard. Maar ook een breed aanbod van producten uit de streek. Echt ambachtelijke producten zoals kippenvlees rechtstreeks van de boer, brood van de warme bakker, verse noten, sappen en jammetjes, verse groenten en fruit. Echt Nederlandse producten, ambachtelijk en allemaal uit de buurt. We maken ook veel geschenkpakketjes. Daar besteden we veel aandacht aan. Wil iemand een kraamcadeautje, dan doen we er een klein knuffeltje bij. Of er komt een man binnen met een boodschappenrekje. Wij weten meestal meteen welke vrouw bij hem hoort en vullen het rekje. Eigenlijk hoeft die man niets meer te zeggen. Dat verstaan we onder buitengewoon. Dat je aandacht hebt voor de mensen om je heen. En ik vind dat ons bedrijf dat ook uitstraalt.”

Wat zijn boerderijbelevingsdagen?

“In de zomer organiseren we een paar keer per week onze boerderijbelevingsdagen. Mensen staan tegenwoordig zo ver van het platteland… zelfs in een dorp weten ze niet altijd wat er op een boederij gebeurt. En waar kan je dat beter zien dan op een boerderij waar van alles gemaakt wordt? De mensen kunnen op vaste dagen langskomen. Het verhaal wat ik vertel is afgestemd op kinderen. Als ik het in kindertaal vertel, hebben alle mensen er plezier aan. Je vertelt waar je mee bezig bent. Een koe eet niet alleen gras. De dierenarts komt langs om te zorgen dat het dier gezond blijft . Als mens ga je naar een manicure toe om je nagels mooi te houden. Dat gebeurt bij een koe ook. En uiteraard laten we zien wat er allemaal in de kaasmakerij gebeurt. Kinderen roepen wel eens dat ze geen kaas lusten. Maar als je ze dan een stukje laat proeven, hoor je ze tegen hun moeder zeggen ‘mam, maar deze vind ik wel lekker!’. Zo heb je dan weer een nieuwe klant. Dat is toch hartstikke mooi! We vragen een kleine bijdrage voor zo’n dag. De mensen krijgen een fl es met aangezuurde melk mee naar huis, zodat ze zelf boter kunnen maken. Dan beseffen mensen wat ze allemaal van melk kunnen maken.”

Bekijk de video!

Leoni is dit keer in het Friese Tijnje, op bezoek bij Kaasboerderij De Gelder. Ze heeft een fonduestelletje meegenomen. Want de zelfb edachte Tynjetaler maakt een kaasfondue wel heel bij zonder. Maar… wat gebeurt er in de ‘geheime’ kamer?