EAZ: “Wij wilden graag’ met boerenverstand een kleine windmolen maken.”

Je ziet ze steeds vaker in het landschap. Ranke, kleine windmolens op het boerenerf, vaak in combinatie met zonnepanelen, die samen voor energie zorgen. IJssebrand Ziel is een van de oprichters van EAZ Wind, producent van windmolens voor het platteland. Hoe kwamen zij op het idee om deze windmolen te gaan maken?

“Dat vind ik altijd een leuk verhaal om te vertellen. Samen met drie andere vrienden kwamen we op het idee om een windmolen te gaan maken. De vader van een van die jongens wilde zonnepanelen op z’n boerderij. Maar ook in de winter heeft hij stroom nodig en dan is er veel minder zon. We vonden het daarom een goed idee om een windmolen te gaan maken en hebben hem een voorstel voorgelegd, waarmee hij akkoord ging. We zijn aan de slag gegaan, in eerste instantie hobbymatig. Maar er kwamen zoveel leuke reacties uit de omgeving, dat we ons afvroegen of we hier een bedrijf van konden maken. Zo is het balletje gaan rollen.”

Hoe ben je op dit ontwerp uitgekomen?

“Wij wilden graag met boerenverstand een kleine windmolen maken. In onze optiek is de ooit kleine windmolen groot geworden, zo groot zoals je die nu in het landschap en op zee ziet staan. Maar die technologie is veel te ingewikkeld voor een een kleinschalige windmolen. Die moet simpel, eenvoudig te installeren én te onderhouden zijn. Met werkingsprincipes die volledig mechanisch zijn, zodat je in de lucht, boven op de paal, geen elektronica hebt. Zo hebben we een bladverstelmechaniek ontwikkeld, dat eigenlijk hetzelfde doet als een grote windturbine, maar dan volledig mechanisch. Op basis van de centrifugaalkracht draait de molen zijn wieken uit de wind als het te hard waait. En we hebben er een staart aan gezet, wat niet alleen een mooi beeld geeft, maar ook een hele simpele manier is om de windmolen in de wind te zetten. Het hout van de staart valt op. Daar is een mooie reden voor. Enerzijds moet het er aantrekkelijk uitzien. Want zo’n kleine molen staat in het landschap en kan in veel gevallen een mooie toevoeging zijn. Daarbij helpt het als de molen een natuurlijke uitstraling heeft. Bovendien, hout heeft hele goede eigenschappen als het om ‘vermoeiing’ gaat. Als je een houten wiek heel vaak buigt, dan zie je dat de wiek over een periode van twintig jaar nauwelijks in sterkte afneemt.”

Is het bouwen van zo’n windmolen maatwerk?

“We hebben één model windmolen, we bouwen elke keer dezelfde. In de beginjaren deden we de techniek én de productie van de molen in huis. Ook om alle fijne kneepjes van het vak goed te begrijpen. Nu maken we de molen in serieproductie. We werken samen met een aantal Nederlandse bedrijven. Zo maken we de masten en funderingen bij een bedrijf hier om de hoek in Zuidbroek. De bladen worden gemaakt met hout van Staatsbosbeheer. Een bedrijf in Stadskanaal en Ede geeft er de juiste vorm aan. De firma Leenstra in Drachten maakt een aantal stalen componenten. Alle onderdelen worden bij ons afgeleverd en wij werken het eindproduct af.”

Kan zo’n windmolen in de totale energiebehoefte van een boer voorzien?

“Nou, voor een groot deel. Als het mooi weer is in Nederland, waait het niet zo hard. Maar het mooie van een windmolen is dat je vaak energie opwekt als de zon juist niet schijnt. En in de winter, met weinig zon, waait het juist weer meer. Dan zie je dat als je alles enkel met zonnepanelen zou doen, je maar voor een deel in je eigen energie voorziet. Met de salderingsregeling mogen we de energie die we in de zomer opwekken, in de winter gebruiken. Maar voor het elektriciteits- netwerk is dat heel zwaar. Daarom hebben we deze windmolen gemaakt, die in combinatie met zonnepanelen ervoor zorgt dat je het hele jaar door stroom hebt. Je bent dan ook niet meer afhankelijk van de salderingsregeling. Bovendien is het eenvoudig geworden om stroom op te slaan. Je wekt immers nog maar een paar dagen per jaar geen stroom op. Dat is de kracht van de kleine windmolen.”

Klopt het dat je energiepakketten op maat kan kopen voor wind en zon?

“Ja, elke boer heeft een ander energieprofiel. Een akkerbouwer verbruikt juist stroom in de winter, maar minder in de zomer. Dan kan je kiezen voor wat minder zonnepanelen en juist een groter aandeel aan windenergie. Een veehouderij heeft vaak juist wat meer ventilatie in de zomer nodig, dan kan je kiezen voor wat meer zonne-energie.”

Maak je voor elke boerderij een pakket op maat?

“Ja, maar dat is vrij overzichtelijk. Je kan kiezen tussen windenergie, zonne-energie en wel of geen batterijopslag. Daar kies je dan een slimme verhouding in. Vaak is dat één deel wind en één deel zon. Of twee delen wind en één deel zon. Energieopslag is iets wat nu vooral wordt voorbereid. De energieaansluiting wordt klaargezet, maar zolang de salderingsregeling nog bestaat, is het niet interessant om energie op te slaan. Dan is salderen voordeliger.”

Is het kostbaar en ingewikkeld, het opslaan van energie?

“Klopt. Maar het is niet zo ingewikkeld om het voor een paar uur op te slaan. Alleen als je dat voor langere tijd wilt doen is het erg kostbaar. Daar is het wachten op betere oplossingen. Maar als je wind en zon met elkaar combineert, is de hoeveelheid energieopslag vrij beperkt. Je kan met een windmolen en zonnepanelen immers elke dag nieuwe energie aanmaken. In België en Duitsland mag niet gesaldeerd worden, daar installeren we er vaker een kleine batterij bij.

Om zo’n molen te mogen plaatsen is een omgevingsvergunning nodig. Wat komt daarbij kijken?

“Je hebt inderdaad een reguliere omgevingsvergunning nodig. De gemeente beslist daarover in een reguliere procedure. Daarin worden zaken als vleermuizen, landschappelijke inpassing, geluidsuitstraling en veiligheid behandeld. Wij regelen die vergunning voor de boer. Heel soms wil een boer dat graag zelf doen, maar wij zijn erop ingericht om de aanvraag van A tot Z te begeleiden. We leveren alle gewenste informatie aan bij de gemeente en weten bij welke instanties je voor een bepaald vraagstuk moet zijn.”

Neemt zo’n traject veel tijd in beslag?

“Als het een reguliere procedure is, met een bestemmingsplan, bestaan er vaste trajecten en heb je het over een maand of drie. In uitzonderlijke gevallen kan een gemeente een fout maken of iets over het hoofd zien. Dan kan het wel wat langer duren, ook als er een bezwaar komt, bijvoorbeeld. Maar als je van tevoren de buren vertelt dat er een kleine windmolen komt en laat zien hoe de molen eruitziet, dan wordt het vaak een ander verhaal.”

Wanneer is zo’n windmolen rendabel?

“Dat ligt aan hoeveel energie je nodig hebt. Als je bijvoorbeeld 50.000 kWh per jaar aan elektriciteit nodig hebt, dan is één windmolen met zonnepanelen een hele mooie combinatie. Een windmolen wekt tussen de 30.000 en de 40.000 kWh per jaar op. Afhankelijk van de locatie kijk je naar een investering van 80.000 tot 90.000 euro. Die heb je tussen de zeven en tien jaar terugverdiend. Het hangt ervan af of de boerderij in een redelijk open gebied ligt. Maar dat is meestal wel het geval.”

EAZ Wind is in tien jaar van vier techneuten naar een bedrijf met zo’n vijftig mannen en vrouwen gegroeid. Hoe verklaar je dat succes?

“Op de eerste plaats vinden we wat we doen erg leuk. We zijn trots op onze windmolen, die een mooie bijdrage levert aan de energievoorziening van het platteland. Daarnaast handelen we vanuit een wetenschappelijke basis. We hebben een molen gemaakt die niet alleen goed aansluit bij een boerenbedrijf, maar ook goed werkt. Dat wil bij kleine windmolens nog wel variëren. Er worden beloftes gedaan, die niet worden waargemaakt. Wij zijn daar echter heel serieus in. Ik denk dat die combinatie tot ons succes geleid heeft.”

Hoe kijken jullie naar de toekomst?

“Wij willen heel graag het platteland van energie voorzien. Eerst in Nederland, België en Duitsland. Zodat de kleine windmolen een gangbaar beeld wordt op het platteland. Als we het daar goed op de rit hebben, willen we ons concept in West-Europa verder uitrollen. En daarna misschien wel over de hele wereld…”