Boerenkaas

Boerenkaas, dat is kaas gemaakt op een boerderij. Dat is wat veel consumenten denken. Dat er achter Boerenkaas een wereld aan regels zit, die zelfs wettelijk zijn vastgelegd en gecontroleerd worden, daarvan is men vaak niet van op de hoogte.De kans op misleiding ligt dan ook zeker op de loer.

Oorsprong boerenkaas

Al sinds 1993 is er in Europa een vrijwillige regeling om bijzondere landbouwproducten en levensmiddelen met een speciale receptuur uit een specifiek gebied of een specifieke regio te beschermen tegen misbruik en imitaties. Zo vergroten we de geloofwaardigheid van deze producten. De Europese Unie wilde hiermee de landbouwsector ondersteunen en helpen bij het verhandelen van hun producten. Een stap die in Nederland als zuivelland, al gezet was in het begin van de twintigste eeuw. De opkomst van de fabrieksmatige bereiding van kaas en het niet zo nauw nemen van het vetgehalte in zowel kaas als boter, waren de start voor de Nederlandse overheid om wettelijke eisen op te stellen op het gebied van samenstelling en kwaliteit van zuivelproducten. Zo ook voor boerenkaas. Vanaf het moment dat ‘Boerenkaas’ aan wettelijke eisen moest voldoen, startten ook de controles. Pas na goedkeuring door de controleurs werd het rijksmerk verstrekt en mocht de kaas officieel de naam ‘Boerenkaas’ dragen.

Gegarandeerd traditionele specialiteit

De rijksmerken bestaan niet meer, maar de naam ‘Boerenkaas’ is nog steeds wettelijk beschermd. Nu als een Gegarandeerde Traditionele Specialiteit (GTS) volgens de Europese kwaliteitsregelingen voor landbouwproducten en levensmiddelen (Verordening (EG) Nr. 1151/20212). En de eisen waaraan deze kaas moet voldoen zijn opgenomen in het zogenaamde GTS-productdossier (nr. 2022/C 136/04). Uiteraard worden ook deze eisen gecontroleerd, maar nu door de officieel hiervoor aangewezen toezichthouder Stichting Controle Orgaan Kwaliteits Zaken, oftewel COKZ.

Controle

Ieder jaar worden makers van ‘Boerenkaas’ gecontroleerd door het COKZ op het hygiënisch produceren van kaas en op de ‘Boerenkaas’- eisen. Hiervoor worden kaasmonsters genomen en onderzocht en worden de kazen gekeurd. Dit gaat volgens een vastgesteld controlereglement waar iedere producent van ‘Boerenkaas’ aan mee moet werken. Indien men niet voldoet, mag men de naam ‘Boerenkaas’ niet gebruiken en dus het wettelijk vastgelegde caseïnemerk, dat het rijksmerk heeft vervangen, niet op de kaas leggen. Dit betekent, ook nu nog, dat (rauwmelkse) kaas die op de boerderij wordt gemaakt niet zomaar ‘Boerenkaas’ genoemd mag worden.

Het bewijs

Maar hoe kan je nu beoordelen als consument of retailer of de aangeboden kaas ook daadwerkelijk de naam ‘Boerenkaas’ mag dragen? Allereerst het caseïnemerk, dat soms verstopt zit onder het vloeietiket. Op dit merk moet – zoals beschreven in het GTS-productdossier – de naam ‘Boerenkaas’ staan met de vermeldingen ‘Bereid met rauwe melk’ en ‘Gegarandeerde Traditionele Specialiteit’ of het symbool hiervan. Het caseïnemerk heeft de vorm van een tonnetje. De boven- en onderkant zijn recht en de zijkanten zijn bol. Verder zijn de vorm van de kaas, de kleur van de korst en de mogelijke toevoegingen belangrijk om te bepalen of het een ‘Boerenkaas’ is. ‘Boerenkaas’ met rode of groene pesto bestaat bijvoorbeeld niet, net als ‘Boerenjumbokaas’. En dan nog kan het lastig zijn om aan een gesneden kaas te zien of het ‘Boerenkaas’ is. Gelukkig is de aanbieder van de kaas wettelijk verplicht om bij te houden waar hij of zij zijn producten vandaan heeft gehaald. Hiernaar vragen kan een consument of retailer altijd.

Misleiding

Dat het merk ‘Boerenkaas’ wettelijk is vastgelegd, betekent ook dat onterecht gebruik maken van deze term verboden is en zelfs gezien wordt als misleiding. Dit staat beschreven in een van de Europese levensmiddelenwetten (Verordening (EG) Nr. 178/2002), maar sinds kort ook in Nederlandse wetgeving (Wet oneerlijke handelspraktijken). Een consument mag niet misleid worden en heeft recht op eerlijke voorlichting over het product dat hij of zij wil kopen. En dat geldt niet alleen voor het (vloei)etiket, maar ook voor het gebruik van de naam in reclame of de manier waarop het product wordt aangeboden. Kaas die op een boerderij wordt aangeboden als ‘Boerenkaas’ door middel van een bordje, maar gemaakt is van melk die een warmtebehandeling heeft ondergaan, is hier een voorbeeld van. Maar ook aanprijzingen op een markt, op Facebook of in een winkel valt onder misleiding. Zodra een consument verkeerd geïnformeerd wordt en op het verkeerde been wordt gezet, is hier sprake van. ‘Boerenkaas’, het is dus niet alleen de smaak die bepaalt.

COKZ
Nancy Rietbroek
Manager Toezicht & Controle